هر ساله، بخش عمدهای از خاویار ماهیان خاویاری ایران، به سایر کشورها صادر میشود. در سالهای اخیر، صادرات خاویار توانسته است که به یکی از مهمترین منابع کسب درآمد کشور تبدیل شود.
هر چند خاویار وحشی (دریایی)، معمولاً کیفیت بهتر و طعم لذیذتری دارد، با توجه به خطر انقراض این گونه از ماهیها در جهان، فرهنگ مصرف و کشش بازار به سمت تولید خاویار پرورشی رفته است.
در ایران نیز با توجه به توافق نهایی بین کشورهای حاشیهٔ دریای خزر، ممنوعیت صید انواع ماهیان خاویاری در دستور کار قرار گرفته است. به گفتهٔ سازمان شیلات، ایران رتبهٔ چهارم را در تولید ماهیان خاویاری در جهان دارد که میتواند با کار بیشتر و برنامهریزی بهتر، به رتبههای بالاتر نیز دست پیدا کند.
برای شناخت انواع خاویار صادراتی و آشنایی با مراحل صادرات، با ما در ادامۀ این مطلب همراه باشید.
صادرات خاویار ایران چه شرایطی دارد؟
با توجه به میزان چشمگیر تولید خاویار توسط شرکتهای مختلف در ایران، صادرات آن به اقصی نقاط دنیا نیز در حجم قابل توجهی انجام میشود. اما صادرات هر محصولی از جمله خاویار، در ایران و سایر مناطق جهان، دارای قوانین خاصی بوده که دانستن آن برای شرکتهای صادرکننده ضروری است.
یکی از قوانین مهم صادر کردن خاویار به کشورهای عضو اتحادیۀ اروپا، این است که طبق کنوانسیون سوئیس برای حفظ گونههای در خطر انقراض، فقط امکان خرید خاویار پرورشی در بازارهای جهانی وجود دارد.
برای گذراندن این مراحل، شرکتها باید مجوزهایی مانند مجوز دامپزشکی، مجوز سایتس (CITES)، مجوز حمل و گواهی مبدأ از اتاق بازرگانی را دریافت کنند. داشتن این مجوزها، برای صادرات به بیشتر کشورها کافی است.
اما ژاپن و کانادا، حساسیت بیشتری به واردات خاویار دارند و باید اثبات شود که تولیدکنندهٔ این مادۀ مغذی، تنها از نمک خالص خوراکی (NaCl) به عنوان نگهدارنده استفاده کرده است. البته بیشتر کشورهای اروپایی، در این خصوص حساسیتی ندارند و تولیدکننده میتواند از نمکهای ناخالص اسید بوریک نیز برای ماندگاری بیشتر خاویار استفاده کند.
مراحل صادرات خاویار از ایران کدام است؟
پیش از هر چیز، شرکتهای تولیدکننده باید نسبت به اخذ مجوزهای مخصوص صادرات خاویار اقدام کنند:
- مجوز دامپزشکی: مجوز دامپزشکی در ایران توسط سازمان دامپزشکی و طی مراحل خاصی صادر میشود؛
- مجوز سایتس: صدور مجوز سایتس، برای فروش عمده خاویار صادراتی ضرورت دارد. این مجوز، نشان میدهد که شرکت صادرکننده برای تولید خاویار، از صید غیر مجاز استفاده نکرده و محصول، کاملاً پرورشی است. این قانون برای جلوگیری از نابودی گونههای جانوری و گیاهی در خطر انقراض (مانند ماهیان خاویاری وحشی و دریایی)، در تمام دنیا تبیین شده و رعایت آن الزامی است.
- مقررات کشورها: صادر کردن خاویار به هر کشور، از مقررات و قوانین خاص آن تبعیت میکند. به طور کلی، عرضه خاویار صادراتی به کشورهای عربی و اروپایی، به مجوزهای یکسانی نیاز دارد.
قوانین صادرات خاویار از ایران به دیگر کشورها چیست؟
خاویار تولیدی در ایران، از کیفیت خوبی برخوردار بوده و توانسته است که با عرضهٔ محصول صادراتی مرغوب در بیشتر بازارها (از جمله کشورهای اروپایی و حوزهٔ خلیج فارس)، حضوری فعال و پررنگ داشته باشد.
صادرات عمده خاویار، منوط به دریافت مجوزهای لازم است. تمامی تولیدکنندگان، برای صادرات محصولات خود باید مجوزهای لازم را از سازمانهای ذیربط، کسب کرده باشند. با توجه به اینکه خاویار یک مادهٔ خوراکی بوده و خیلی زود فاسد میشود، رعایت قوانین زیر برای صادرات آن الزامی است:
- خاویار را فقط باید از طریق هواپیما ارسال کرد تا در زمان کمتری به مقصد برسد و از فاسد شدن آن جلوگیری شود؛
- در عرضه خاویار صادراتی، بستهبندی محصول اهمیت زیادی دارد. بستهبندی باید به گونهای باشد که از فساد آن جلوگیری کند؛
- بستههای خاویار باید در داخل یونولیت و یخ گذاشته شده و تا رسیدن به مقصد، سرد بماند؛
- صادرات خاویار باید بیشتر از 5 کیلوگرم باشد تا از نظر اقتصادی بصرفد؛
- خرید خاویار در فرودگاه وخارج کردن آن از کشور به صورت مسافری اگر کمتر از 125 گرم باشد، نیاز به مجوز سایتس ندارد.
چه مجوزهایی باید برای صادرات خاویار دریافت شود؟
برای صادرات ماهیان خاویاری و خاویار نیز مانند هر تولیدات دیگری، لازم است که مجوزهای ضروری آن کسب شود. اخذ مجوز برای عرضه خاویار صادراتی، نشاندهندۀ این است که تولیدکننده، تمامی مراحل تولید و حمل و نقل را به گونهای بهداشتی و قانونی انجام داده و خاویاری پرورشی و باکیفیت بالا تولید میکند.
دریافت مجوزهای زیر، از جمله مراحل صادرات خاویار است:
- مجوزهای دامپزشکی؛
- مجوزهای لازم از اتاق بازرگانی؛
- گواهی قرنطینه؛
- مجوز حمل و نقل؛
- مجوز سایتس.
یکی از مهمترین مجوزهای این امر، سایتس است که نشان میدهد خاویار، پرورشی بوده و برای تولید آن از ماهیان خاویاری وحشی دریاها استفاده نشده است. این قانون، برای حمایت از گونههای در خطر انقراض تصویب شده است. مجوز سایتس، 2 شکل دارد:
- مجوز export: برای فروشنده و شرکت صادرکنندهٔ خاویار صادر میشود؛
- مجوز Cites import: برای مشتری صادر میشود تا او از پرورشی و مجاز بودن خاویار خریداریشده، اطمینان حاصل کند.
مرحله بعد از دریافت مجوز صادرات خاویار ایران، چیست؟
بعد اخذ مجوزهای لازم جهت صادرات، لازم است تا خاویار را در بستهبندیهای استاندارد، آمادهٔ فروش به بازار جهانی کرد. بستهبندی مرغوب، از فساد خاویار جلوگیری کرده و آن را به بهترین شکل، به مقصد می رساند. اتخاذ استراتژی بازاریابی صحیح در بازار جهانی و پر از رقیبهای قدرتمند (مانند هولدینگهای چینی و روسی)، نقش زیادی در فروش و قیمتگذاری خاویار مرغوب ایرانی دارد.
با تدوین یک برنامهٔ درست برای فروش محصول در خارج از مرزهای ایران، مشتریان سراسر جهان محصول مورد نظر را پیدا کرده و خرید خود را انجام میدهند. بعد از بازاریابی و بستهبندی محصولات، باید حتماً هماهنگیهای لازم جهت ترخیص در کشور مقصد نیز انجام شود.
صادرات خاویار از ایران به کدام کشورها صورت میگیرد؟
شهرت و کیفیت خاویار ایرانی در بازارهای جهانی، باعث شده است تا حجم زیادی از خاویار تولیدی داخلی به سادگی به سایر کشورها صادر شود. خاویار صادراتی ایران به کشورهای مختلف اتحادیهٔ اروپا، مانند آلمان، بلژیک، ایتالیا، انگلیس، اسپانیا و فرانسه و کشورهای همسایه، مانند عمان، قطر و امارات و کشورهای دیگری همچون ژاپن، کره جنوبی، روسیه و کانادا عرضه میشود.
حجم زیادی از خاویار صادراتی ایران، متعلق به کشورهای اروپایی بوده و تقریباً هر کیلو خاویار در این کشورها، به قیمت حدود 2200 یورو به فروش میرسد. باید توجه داشته باشید که صادرات خاویار به کشورهای مختلف، تابع قوانین و میزان تقاضای آن کشورها است.
همهٔ کشورها خواهان مرغوبترین و بهترین نوع خاویار پرورشی هستند؛ بنابراین با پرورش علمی و دقیق این جانوران در شرایط مطلوب، میتوان مشتریان دائمی زیادی در جهان پیدا کرد.
قیمت خاویار صادراتی چقدر است؟
قیمت برندهای مختلف خاویار در ایران، با توجه به نوع، وزن، اندازهٔ دانهها و رنگ آنها متفاوت است. به طوری که در سال 140۱، شروع قیمت 30 گرم خاویار سوروگا از 750 هزار تومان و در خاویار بلوگا امپریال درجه یک، تا 1,150,000 تومان متغیر بوده است.
قیمت خاویار صادراتی در کشورهای دیگر، با توجه به نوسانات ارزی، قیمت حمل و نقل و شرایط اقتصادی کشورهای مختلف، تغییر میکند. هر چه خاویار از نوع باکیفیتتر و کمیابتری باشد، قیمت بیشتری خواهد داشت. در این میان، برندینگ نیز نقش پررنگی دارد. برندهای معروف، همواره کیفیت محصولات خود را در بالاترین سطح نگه داشته، قیمت بالاتری دارند و خریداران بیشتری نیز جذب میکنند.
چه نوع خاویاری از ایران به کشورهای دیگر صادر میشود؟
صید ماهیان خاویاری وحشی از دریای خزر، به دلیل صید بی رویه در گذشته و خطر انقراض این ماهیان گرانقیمت، ممنوع شده است. بنابراین، ایران و دیگر مناطق جهان، به پرورش این محصول روی آوردهاند.
ایران نیز مانند سایر رقبای بزرگ خود (مانند چین و روسیه)، خاویار مرغوب و باکیفیت جهانی خود را در قالب شرکتهای متعدد و در شهرهای مختلفی که زیرساخت لازم برای پرورش ماهی خاویاری را دارد، تولید میکند.
انواع خاویارهای تولیدشده در ایران، خاویار بلوگا، خاویار آسترا، خاویار سوروگا، خاویار بری یا سیبری و خاویار هیبریدی هستند. بلوگا یکی از معروف ترین و بهترین خاویارهای جهان است که در ایران تولید شده و به سایر نقاط دنیا، صادر میشود. خاویار بلوگا، همچنین قیمت بیشتری نسبت به سایر گونهها دارد.
چه هزینههایی برای صادرات خاویار باید پرداخت شود؟
همان طور که گفتیم برای صادر کردن خاویار نیز مانند تمام محصولات صادراتی دیگر، نیاز به اخذ مجوزهایی داریم. دریافت این مجوزها، هزینهبر خواهد بود. خریداران در سراسر دنیا، تنها به محصولاتی اطمینان دارند که مجوزهای بینالمللی را کسب کرده باشند. بنابراین، صادرات در چهار چوب قانون و مقررات ملی و جهانی، موجب فروش بهتر و مطمئنتری میشود.
نحوه بستهبندی خاویار صادراتی ایران به چه صورت است؟
انواع خاویار صادراتی، باید در بستهبندیهای مرغوب صادر شوند تا کیفیت آنها در هنگام حمل و نقل، کاملاً حفظ شود. بستهبندیهای خاویار پلمپ شده ایرانی، معمولاً در سایزهای مختلف و از کمترین وزن 10 گرمی تا بیشترین وزن 125 گرمی صادر میشوند.
خاویار، یک مادۀ غذایی لوکس و گرانقیمت دریایی محسوب میشود. بنابراین باید توجه ویژهای به طراحی قوطیهای آن شده و طرحی شیک، زیبا و باکیفیت داشته باشد. اعتقاد بر این است که یک تولیدکنندۀ عالی، هزینه و دقت زیادی برای طراحی بستهبندی محصولات خود خرج میکند.
بنابرین قوطیهای باکیفیت خاویارهای ایرانی در فروشگاههای خارجی، چشمگیر بوده و میتوانند بر میزان فروش، تاثیر خوبی داشته باشند. قوطیهای خاویار، توسط دستگاه و به صورتی پر میشوند که فلشهای روی بدنه و سرپوش، با هم منطبق باشند. پس از فرآوری خاویار و پر شدن قوطی، فشار یکنواختی روی سرپوش وارد خواهد شد تا هوای داخل قوطی، خارج شود.
در مرحلۀ بعد، قوطیهای پر و بستهبندی شده، به سمت بدنه و روی میز مخصوص شیبدار چیده میشوند. به این مرحله، «شورابگیری» گفته میشود. بعد از شورابگیری، دوباره به سرپوشها فشار وارد میشود تا هواگیری شوند.
سپس، 4 تا 5 قوطی را به صورت ستونی و به مدت 2 الی 5 ساعت، روی هم قرار میدهند. در آخر، دوباره روی قوطیها فشار وارد میکنند تا فرآیندهای شورابگیری و هواگیری، مجدداً انجام شوند.
صادرات خاویار در ایران، چه جایگاهی دارد؟
در سالهای اخیر، تولید خاویار در ایران تا حد زیادی افزایش داشته و توانسته جایگاه خوبی در جهان پیدا کند. شرکتهای زیادی در این زمینه فعال هستند که با صادرات خاویار مرغوب، ارز بالایی وارد کشور میکنند.
به گزارش ایسنا، میزان صادرات خاویار ایرانی در سال 1399، حدود 6 میلیون دلار و ماهی خاویاری، 10 میلیون دلار بوده است. به طور کلی، در سال گذشته 12 تن خاویار تولید شده که از این میزان، تنها در حدود 45 درصد آن (یعنی 5/4 تن) به سایر کشورها صادر شده است. 55 درصد باقیمانده، در داخل کشور به صورت خوراکی و مقداری از آن نیز به عنوان خاویار درجه دو یا سه، در محصولات آرایشی و بهداشتی مصرف میشود.